Dacryoadenitis

Dacryoadeniti është inflamacion i gjëndrës së lotit, i cili mund të jetë akut ose kronik. Dacryoadeniti akut përfshin inflamacion të shpejtë dhe progresiv të gjëndrës së lotit, zakonisht të shkaktuar nga infeksione. Infeksionet virale, si ato nga virusi i rubeolles, EBV, CMV dhe herpes zoster, janë shkaktarët më të zakonshëm, por gjithashtu mund të përfshihen infeksionet bakteriale, si ato nga Staphylococcus aureus, Streptococcus, Gonococcus dhe Mycobacterium tuberculosis, si dhe ato fungale, si histoplazmoza dhe blastomikoza. Nga ana tjetër, dacryoadeniti kronik zakonisht lidhet me kushte inflamatore dhe granulomatoze, si sarkoidoza dhe granulomatoza Wegener, ose me çrregullime autoimune, si sëmundja Graves dhe sindroma Sjögren. Shkaqe të tjera përfshijnë infeksione kronike më pak të zakonshme dhe patologji neoplazike, si tumoret e gjëndrës së lotit dhe limfomat.

Simptomat

Simptomat e dacryoadenitit akut përfshijnë dhimbje të njëanshme ose shqetësim mbi gjëndrën e lotit (zakonisht në qepallën e sipërme anësore), ptozë në formë S-je, ndonjëherë proptozë, hiperemi dhe kemozë të konjunktivës palpebrale, si dhe kufizim të lëvizjeve të syrit apo diplopi, që mund të tregojnë celulit orbital. Mund të jenë të pranishme limfadenopatia preaurikulare dhe temperatura e lartë. Ndërkohë, dacryoadeniti kronik ka fillim të ngadaltë, pa dhimbje, me ënjtje të qëndrueshme mbi gjëndrën e lotit, ptozë në formë S-je dhe rrallëherë proptozë. Shpesh shfaqen edhe shenja të sëmundjes themelore, varësisht nga shkaku.

Diagnoza

Për diagnostikimin e dacryoadenitit akut mund të kryhen analiza të sekretit të syrit te pacientët me rrjedhje okulare, analiza të gjakut për të përcaktuar prania e infeksioneve ose analizat serologjike virale te pacientët me temperaturë. CT-ja është e dobishme për të zbuluar celulitin orbital. Në dacryoadenitin kronik, diagnostikimi mund të përfshijë ekzaminime për infeksione kronike, si tuberkuloza ose klamidia, dhe skanime CT për të përjashtuar një etiologji malinje. Në rastet kur imazheria ose analizat e gjakut nuk janë përfundimtare, mund të rekomandohet një biopsi me gjilpërë të hollë ose me prerje të gjëndrës së lotit.

Trajtimi

Trajtimi varet nga shkaku i dacryoadenitit. Dacryoadeniti viral shpesh është i vetëkufizuar, ndërsa pacientët febrilë ose me rrjedhje purulente mund të kërkojnë antibiotikë të spektrit të gjerë intravenoz. Në dacryoadenitin kronik, trajtimi përqendrohet te menaxhimi i sëmundjes themelore.

Dacryostenoza

Dacryostenoza është një bllokim ose atresi i kanalit nasolakrimal (NLD) që mund të jetë kongjenital ose i fituar, dhe karakterizohet nga epiforë (lotim i tepërt). Forma kongjenitale është rezultat i një anomalie zhvillimore dhe zakonisht shfaqet te foshnjat, me një incidencë deri në 6% të lindjeve të gjalla, duke e bërë atë një gjendje të zakonshme.

Në dacryostenozën kongjenitale, epifora zakonisht shfaqet brenda 2–4 javëve pas lindjes. Palpimi i qeses lakrimale mund të shkaktojë rrjedhje lotësh nga pika lakrimale. Diagnostikimi është kryesisht klinik dhe përfshin prova si shpëlarja ose sondimi i kanalit për të përcaktuar vendndodhjen e bllokimit dhe për ta zgjidhur atë, nëse është e nevojshme. Gjatë shpëlarjes së qeses lakrimale, kthimi mbrapa i solucioneve fiziologjike të injektuara në pika lakrimale tregon për bllokim të kanalit nasolakrimal. Sondimi i kanalit nasolakrimal kryhet për të identifikuar vendndodhjen e obstruksionit dhe për të rikthyer kalueshmërinë e kanalit; ky është një procedurë diagnostikuese dhe terapeutike. Një sondë metalike fleksibël futet në NLD (nasolacrimal duct) pas dilatimit të pikës lakrimale, dhe nëse haset një bllokim, ai konfirmon diagnozën. Me presion të lehtë, sonda mund të kalojë përmes bllokimit dhe të rikthejë kalueshmërinë e kanalit. Prania e infeksioneve okulare është një kundërindikacion për këtë procedurë.

Trajtimi përfshin masazh të qeses lakrimale (masazhi Crigler), dilatimin ose vendosjen e stentëve në kanal, dhe në raste kur masat e tjera dështojnë, mund të kryhet dacryocystorhinostomia (DCR). Ky është një ndërhyrje kirurgjikale që krijon një lidhje direkte midis qeses lakrimale dhe hundës për të siguruar një kullim të pandërprerë të lotëve. Procedura mund të kryhet përmes një incizioni të lëkurës ose në mënyrë endoskopike përmes hundës. Nëse dacryostenoza kongjenitale mbetet pa trajtim, mund të çojë në komplikacione si dacryocystiti akut ose kronik.

Dacryostenoza e fituar zakonisht shkaktohet nga sëmundje granulomatoze (si sarkoidoza, granulomatoza me poliangjit ose tuberkuloza), stenozë e pikës lakrimale për shkak të konjunktivitit kronik ose reagimeve ndaj pikave okulare, gurëza në NLD ose trauma (si frakturat ose ndërhyrjet kirurgjikale në hundë). Simptomat, diagnostikimi dhe komplikacionet janë të ngjashme me ato të dacryostenozës kongjenitale. Trajtimi fokusohet në menaxhimin e shkakut themelor, sondimin ose intubimin e kanalit dhe, në raste të qëndrueshme, kryhet DCR.

Dacryocistitis

Dacryocistiti është inflamacion akut ose kronik i qeses lakrimale, i cili zakonisht ndodh si pasojë e dacryostenozës kongjenitale ose të fituar, duke çuar në stazë të lotëve dhe më pas në infeksion bakterial sekondar. Në dacryocistitin akut, patogjenët më të zakonshëm përfshijnë streptokokët dhe stafilokokët, ndërsa dacryocistiti kronik shpesh shkaktohet nga pneumokokët, Haemophilus influenzae dhe Pseudomonas.

Simptomat e dacryocistitit akut përfshijnë eritemë, edemë, ngrohtësi dhe dhimbje të konsiderueshme poshtë këndit medial të syrit. Ushtrimi i presionit mbi ënjtjen shkakton dhimbje dhe rrjedhje purulente nga pika lakrimale. Epifora dhe temperatura e lartë gjithashtu mund të jenë të pranishme. Në rastet kronike, shfaqet epifora e vazhdueshme dhe rrjedhje mukopurulente nga pika lakrimale, por pa shenja inflamacioni akut ose temperaturë.

Diagnostikimi i dacryocistitit akut bazohet në vlerësimin klinik, kulturën e pusit dhe, te pacientët me simptoma sistemike (si temperatura), kulturën e gjakut. Për pacientët me dacryostenozë sekondare nga trauma ose tumore të dyshuara, kryhet dakriocistografia (DCG), një ekzaminim me kontrast i qeses lakrimale dhe kanalit nasolakrimal për të përcaktuar vendndodhjen e obstruksionit. Në dacryocistitin kronik, diagnostikimi përfshin kulturën e sekrecioneve dhe hetime për të konfirmuar ose përcaktuar vendin e obstruksionit të NLD, duke përfshirë sondimin ose shpëlarjen e kanalit dhe DCG.

Trajtimi i dacryocistitit akut përfshin masa simptomatike si kompresa të ngrohta dhe përdorimin e NSAID-ve, antibiotikëve sistemikë empirikë si klindamicina orale, amoksicilina + acid klavulanik (oral ose IV) ose vankomicina IV. Pasi të jenë gati rezultatet e kulturës, antibiotikët përzgjidhen specifikisht sipas patogjenit. Nëse zhvillohet një absces i qeses lakrimale, kërkohet incizion dhe drenim. Pas trajtimit të infeksionit, kryhet dacryocystorhinostomia (DCR) për të adresuar obstruksionin e NLD dhe për të parandaluar rikthimin. Në dacryocistitin kronik, trajtimi përqendrohet në përdorimin e antibiotikëve të përshtatur sipas rezultateve të kulturës dhe kryerjen e DCR. Te fëmijët nën 12 muaj me dacryocistit kronik, trajtimi ndjek udhëzimet për dacryostenozën kongjenitale. Duhet theksuar se sondimi i gjëndrës lakrimale është i kundërindikuar gjatë infeksionit akut, pasi mund të shkaktojë përhapjen e baktereve në zona të tjera.

Canaliculitis

Kanalikuliti është një inflamacion i kanalikulit, zakonisht i shkaktuar nga një infeksion bakterial, fungal, ose viral. Shkaktari më i zakonshëm është Actinomyces israelii, një bacil gram-pozitiv me filamente të holla, por shkaktarë të tjerë përfshijnë Candida albicans (infeksione fungale), herpes simplex (infeksione virale), dhe baktere të tjera. Një shkak gjithnjë e më i zakonshëm është prania e një tappi punctal të mbetur (i vendosur si trajtim për sytë e thatë), i cili ka migruar nga pika lakrimale në kanalikul.

Simptomat dhe shenjat e kanalikulitit përfshijnë lotim, sekrecione, sy të kuq (veçanërisht në pjesën nasale) dhe ndjeshmëri të lehtë mbi zonën e prekur. Diagnostikimi bazohet në vlerësimin klinik dhe shenjat karakteristike si sekrecione të turbullta që shfaqen me presion mbi qesen dhe kanalikulin lakrimal, si dhe ndjesinë e ashpërsisë që ndjehet gjatë sondimit të sistemit lakrimal për shkak të materialit nekrotik. Kanalikuliti mund të diferencohet nga dacryocistiti, pasi në kanalikulit, punctum dhe kanalikuli janë eritematozë dhe të ënjtura, ndërsa në dacryocistit këto struktura janë normale, dhe inflamacioni është i përqendruar te qesja lakrimale.

Trajtimi i kanalikulitit përfshin masa mbështetëse si kompresa të ngrohta dhe shpëlarje të kanalikulit me zgjidhje antibiotike. Në rastet kur janë të pranishme konkretcione ose trupa të huaj, ato duhet të hiqen kirurgjikisht, një procedurë që zakonisht kryhet në zyrë me anestezi lokale. Zgjedhja e antibiotikëve zakonisht është empirike, duke përdorur cefalosporinë të gjeneratës së parë ose penicilinë rezistente ndaj penicilinazës, por mund të udhëhiqet nga rezultatet e kulturave të mostrave të shpëlarjes. Kanalikulotomia kirurgjikale shpesh është kurative.

Tumoret e gjëndrës lakrimale

 Tumoret e gjëndrës lakrimale përfshijnë masa beninje, malinje dhe inflamatore, secila me etiologji dhe karakteristika klinike specifike. Tumoret beninje, si adenoma pleomorfike, janë më të zakonshmet, ndërsa tumoret malinje përfshijnë adenokarcinomat cistike dhe karcinomat mucoepidermoide. Tumoret inflamatore ose pseudotumoret, të tilla si dakrioadeniti inflamator idiopatik, janë rezultat i inflamacionit të gjëndrës lakrimale.

Shenjat klinike ndryshojnë në varësi të tipit të tumorit dhe moshës së pacientit. Tumoret beninje zakonisht shfaqen midis moshës 20-40 vjeç dhe shkaktojnë ënjtje të njëanshme të orbitës laterale dhe proptozë të njëanshme pa dhimbje. Ndërkohë, tumoret malinje zakonisht prekin pacientët mbi 40 vjeç dhe karakterizohen nga proptozë e dhimbshme, lëvizje e kufizuar e syrit dhe diplopi. Pseudotumoret shpesh shoqërohen me inflamacion të përhapur dhe dhimbje lokale.

Diagnostikimi bazohet në imazheri si CT dhe/ose MRI. Tumoret beninje paraqiten si masa të mirëkapsuluara pa shkatërrim të kockave, ndërsa tumoret malinje shfaqin lezione të paqarta, me kalcifikime dhe invazion të kockave dhe indeve përreth. Në pseudotumore, gjëndra lakrimale është e zmadhuar difuzisht dhe indet përreth janë të inflamuara. Biopsia e gjëndrës lakrimale është e nevojshme për konfirmim diagnoze.

Trajtimi i tumoreve beninje konsiston në heqjen e plotë të gjëndrës lakrimale. Për tumoret malinje, në fazat e hershme, rekomandohet heqja e plotë e gjëndrës, ndërsa në fazat e avancuara mund të kërkohet enukleacioni i syrit dhe terapi rrezatimi. Pseudotumoret trajtohen me kortikosteroide dhe radioterapi.

Referenca:

1. Rootman J. Diseases of the Orbit: A Multidisciplinary Approach. Lippincott Williams & Wilkins; 2003.
2. Shields JA, Shields CL. Eyelid, Conjunctival, and Orbital Tumors: An Atlas and Textbook. Wolters Kluwer; 2015.
3. American Academy of Ophthalmology. Basic and Clinical Science Course (BCSC): Orbit, Eyelids, and Lacrimal System. 2023 Edition.