Çrregullimet e lidhura me substancat përfshijnë substanca që aktivizojnë drejtpërdrejt sistemin e shpërblimit të trurit. Aktivizimi i sistemit të shpërblimit zakonisht shkakton ndjenja kënaqësie; karakteristikat specifike të ndjenjave të kënaqësisë së evokuara ndryshojnë gjerësisht në varësi të drogës. Këto droga ndahen në 10 klasa të ndryshme që kanë mekanizma farmakologjikë të ndryshëm, megjithëse jo plotësisht të dallueshëm. Klasat e drogave përfshijnë:

• Alkooli
• Kafeina
• Kanabisi dhe kanabinoidet sintetike
• Hallucinogjenet (p.sh., LSD, feniciklidina, psilocibina, 3,4-metilendioksimetamfetamina [MDMA])
• Inhalantët (hidrokarburet volatile, p.sh., holluesi i bojës, disa zamra)
• Opioidët (p.sh., fentanili, morfina, oksikodoni)
• Sedativët, hipnotikët dhe anksiolitikët (p.sh., lorazepami, sekobarbitali)
• Stimulantët(p.sh., amfetaminat, kokaina)
• Duhani
• Të tjera (p.sh., steroidet anabolike)

Ky klasifikim nuk bazohet në faktin nëse një drogë është e ligjshme (p.sh., alkooli, kafeina), e paligjshme (p.sh., hallucinogjenet), ose e disponueshme me recetë (p.sh., morfina, lorazepami).

Termi “narkotik” është një term ligjor dhe formal. Fillimisht, ai i referohej drogave që shkaktonin narkozë (paditje ose gjëmim), veçanërisht drogave opioidë (p.sh., opiumi, derivatet e opiumit). Megjithatë, termi aktualisht përdoret në mënyrë kaq të paqëndrueshme (p.sh., qeveria e SHBA-së e klasifikon drogën stimuluese kokainën si narkotik) sa që termi ka pak kuptim shkencor ose mjekësor.

Përdorimi dhe ndalimi i substancave mund të shkaktojë ndryshime psikologjike, sjellësore dhe fiziologjike, d.m.th., dehje (high) dhe tërheqje (withdrawal). Keqpërdorimi i substancave mund të rezultojë gjithashtu në çrregullime psikiatrike (p.sh., depresion, psikozë, ankth ose çrregullime neurokognitive).

Çrregullimet e përdorimit të substancave përfshijnë një model patologjik të sjelljeve në të cilat pacientët vazhdojnë të përdorin një substancë pavarësisht nga problemet e rëndësishme që lidhen me përdorimin e saj. Mund të ketë edhe manifestime fiziologjike, duke përfshirë ndryshime në qarkullimin e trurit. Termat e zakonshëm “varësi” dhe “abuzim” janë përcaktuar në mënyrë shumë të lirshme dhe të ndryshueshme për të qenë shumë të dobishme në diagnozën sistematike; “çrregullimi i përdorimit të substancave” është më gjithëpërfshirës dhe ka më pak konotacione negative.

Drogat në 10 klasat ndryshojnë në sa të ngjarë janë të shkaktojnë një çrregullim të përdorimit të substancave. Gjasat quhen aftësi për varësi dhe varen nga një kombinim i faktorëve, duke përfshirë:

– Rruga e administrimit
– Shkalla me të cilën droga kalon pengesën hematoncefalike dhe stimulon rrugën e shpërblimit
– Koha për fillimin e efektit
– Aftësia për të induktuar tolerancë dhe/ose simptoma tërheqjeje

Drogat e planifikuara

 Substancat e kontrolluara ndahen në 5 skeda (ose klasa) në bazë të potencialit të tyre për abuzim, përdorimit mjekësor të pranuar dhe sigurisë së pranuar nën mbikëqyrje mjekësore. Klasifikimi i skedës përcakton se si një substancë duhet të kontrollohet.

– Skeda I: Këto substanca kanë një aftësi të lartë për varësi, nuk kanë përdorim mjekësor të akredituar dhe mungesë të sigurisë së pranuar. Ato mund të përdoren vetëm nën kushte të miratuara nga qeveria për kërkime.
– Skedat II deri në IV: Këto droga kanë progresivisht më pak aftësi për varësi (duke shkuar nga skeda II në IV). Ato kanë një përdorim mjekësor të akredituar. Për shembull në SHBA recetat për këto droga duhet të mbajnë numrin e licencës së Administratës së Kontrollit të Drogave (DEA) të mjekut.
– Skeda V: Këto substanca kanë aftësinë më të ulët për varësi. Disa droga të Skedës V nuk kërkojnë recetë.