Somatizimi është shprehja e fenomeneve mendore si simptoma fizike (somatike). Çrregullimet që karakterizohen nga somatizimi shtrihen në një vazhdimësi, duke filluar nga ato ku simptomat zhvillohen në mënyrë të pavetëdijshme dhe jo të qëllimshme, deri te ato ku simptomat zhvillohen në mënyrë të vetëdijshme dhe të qëllimshme. Kjo vazhdimësi përfshin:
- Çrregullimet somatike dhe sëmundjet e lidhura me to
- Çrregullimet faktitive (përsona që mundohen të duken të sëmurë)
- Simulimin (nuk konsiderohet një çrregullim psikiatrik)
Në të gjitha këto çrregullime, pacientët fokusohen kryesisht në shqetësimet somatike. Për rrjedhojë, somatizimi i çon shpesh pacientët të kërkojnë vlerësim dhe trajtim mjekësor në vend të kujdesit psikiatrik.
Çrregullimet somatike dhe të lidhura me to karakterizohen nga simptoma të vazhdueshme fizike që shoqërohen me mendime, ndjenja dhe sjellje të tepërta ose të papërshtatshme ndaj këtyre simptomave dhe shqetësimeve për shëndetin. Këto çrregullime shkaktojnë shqetësime dhe shpesh ndikojnë negativisht në funksionimin shoqëror, profesional, akademik, ose në aspekte të tjera të jetës. Manuali Diagnostik dhe Statistikor i Çrregullimeve Mendore, botimi i pestë, rishikimi i tekstit (DSM-5), përfshin çrregullimet e mëposhtme në këtë grup:
- Çrregullimi i simptomave somatike
- Çrregullimi i ankthit për sëmundje
- Çrregullimi i simptomave neurologjike funksionale (më parë i njohur si çrregullim i konvertimit)
- Faktorët psikologjikë që ndikojnë në kushte të tjera mjekësore
- Çrregullimet faktitive: Çrregullimi faktitiv i imponuar mbi veten; çrregullimi faktitiv i imponuar mbi një tjetër (më parë i njohur si çrregullim faktitiv nga ndërmjetësimi)
Çrregullimi i simptomave somatike karakterizohet nga ankesa të shumta dhe të vazhdueshme fizike që nuk janë të shtirura dhe që shoqërohen me mendime, ndjenja dhe sjellje të tepërta e të papërshtatshme lidhur me këto simptoma. Shikoni tabelën, e cila përdoret për të përcaktuar sa shpesh pacienti është shqetësuar nga 8 simptoma të përzgjedhura gjatë 7 ditëve të fundit.
Vlerësimi: Pacienti nuk është shqetësuar ose është shqetësuar minimalisht (0 deri në 3). Rezultatet në rritje tregojnë nivele progresive të shqetësimit: të ulët (4 deri në 7); të mesëm (8 deri në 11); të lartë (12 deri në 15); shumë të lartë (16 deri në 23).
Çrregullimi i ankthit për sëmundje përfshin preokupimin dhe frikën nga të pasurit ose marrja e një sëmundjeje serioze.
Çrregullimi i simptomave neurologjike funksionale (çrregullimi i konvertimit) përfshin simptoma ose deficite neurologjike (zakonisht që prekin funksionin motorik ose shqisor) që zhvillohen në mënyrë të pavetëdijshme dhe jo të qëllimshme dhe që nuk përputhen me mekanizmat e njohur fiziopatologjikë ose rrugët anatomike.
Faktorët psikologjikë që ndikojnë në kushte të tjera mjekësore diagnostikohen kur faktorët psikologjikë ose sjelljet ndikojnë negativisht në ecurinë ose rezultatin e një gjendjeje mjekësore ekzistuese.
Çrregullimet faktitive përfshijnë falsifikimin e simptomave dhe/ose shenjave fizike ose psikologjike në mungesë të stimujve të jashtëm të dukshëm (p.sh., përfitimi i lejes nga puna, pagesat për aftësi të kufizuara, ose marrja e ilaçeve me recetë; shmangia e shërbimit ushtarak ose ndjekjes penale). Termi sindroma Munchausen nuk përdoret më për çrregullimet faktitive. Simulimi, i cili nuk është një çrregullim faktitiv por mund të ngatërrohet me të, përfshin shtirjen e qëllimshme të simptomave fizike ose psikologjike për përfitime të jashtme, çka e dallon simulimin nga çrregullimet faktitive.
Çrregullimi i simptomave somatike dhe çrregullimi i ankthit për sëmundje janë më të zakonshmet.
Referencë:
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, botimi i pestë, rishikimi i tekstit (DSM-5-TR). American Psychiatric Association Publishing, Washington, DC, 2022, fq. 349-370.
