Trupi qelqor është substanca transparente dhe xhelatinoze që mbush hapësirën midis thjerrëzës dhe retinës së syrit. Ai lejon kalimin e dritës nga thjerrëza në retinë dhe zakonisht ka masë të mjaftueshme për të ruajtur formën sferike të syrit dhe për të parandaluar shkëputjen e retinës. Artikulli trajton sëmundjet më të zakonshme të trupit qelqor, përfshirë shkëputjen posteriore të trupit qelqor dhe hemorragjinë qelqore.
Shkëputja e vitreusit posterior
Shkëputja e vitreusit posterior (PVD) është një gjendje ku korteksi posterior i vitreusit shkëputet nga membrana kufizuese e brendshme e retinës. Kjo zakonisht ndodh më shpesh te personat e moshës 45–65 vjeç. Shkaqet kryesore përfshijnë shkrirjen dhe kolapsin degjenerativ të vitreusit me kalimin e moshës (shkaku më i zakonshëm), miopinë, dëmtimet okulare, korioretinitin dhe afakinë (mungesën e kristalinit). Shumica e pacientëve janë asimptomatikë, por disa mund të përjetojnë fotopsi (shfaqje e papritur dhe e shkurtër e dritave të ndritshme, zakonisht në njërin sy dhe në errësirë ose me sy të mbyllur) dhe “floaters” (hije ose spote që notojnë në fushën vizive). Diagnoza bëhet me ekzaminim me slit lamp, ku sipërfaqja e shkëputur e vitreusit mund të shihet si një unazë e hollë dhe e parregullt (unaza Weiss). Trajtimi zakonisht nuk është i nevojshëm nëse nuk ka dëmtime të retinës ose nëse simptomat largohen vetë. Megjithatë, pacientët simptomatikë me dëmtime të retinës kërkojnë trajtim të menjëhershëm. Komplikimet mund të përfshijnë shqyerjet ose vrimat në retinë, shkëputjen regmatogjene të retinës dhe hemorragjinë e vitreusit. Shfaqja e papritur e “floaters” dhe/ose perceptimi i “flashes” kërkojnë një ekzaminim urgjent të fundusit të syrit për të përjashtuar dëmtimet e retinës!
Hemorragjia e vitreusit
Hemorragjia e vitreusit është dalja e gjakut brenda dhe rreth trupit të vitreusit. Shkaqet kryesore përfshijnë çarja e enëve të reja të gjakut në ndryshimet ishemike të retinës, si në retinopatinë diabetike proliferative (shkaku më i zakonshëm), retinopatinë drepanocitare, sindromën ishemike okulare, retinopatinë e parakohshme dhe okluzionin e venës retinale. Shkaqe të tjera përfshijnë çarjen e enëve fiziologjike si rezultat i dëmtimeve të retinës në shkëputjen simptomatike të vitreusit posterior, shqyerjet retinale, dëmtimet traumatike të sklerës ose retinës, si dhe rritjen e presionit intrakranial, si në hemorragjinë subarahnoidale (sindroma Terson). Hemorragjia mund të vijë gjithashtu nga zona të afërta, si makroaneurizmat retinale, neovaskularizimi koroidal apo tumorët.
Klinikisht, pacientët zakonisht përjetojnë një shfaqje të papritur simptomash, që zakonisht janë të njëanshme dhe pa dhimbje. Simptomat përfshijnë “floaters” dhe/ose humbje të shikimit, që zakonisht përkeqësohen pas gjumit. Diagnoza bëhet me ekzaminim me slit lamp, ku gjaku mund të shihet midis bazës së vitreusit posterior dhe membranës kufizuese të brendshme, dhe mund të përcaktohet burimi i hemorragjisë (p.sh., neovaskularizimi retinal). Në rastet kur gjaku mbulon plotësisht segmentin posterior të syrit, përdoret ekografia okulare B-skan.
Trajtimi fillestar zakonisht përfshin një qasje pritjeje, pasi hemorragjia mund të zgjidhet spontanisht. Trajtimi i shkakut bazë është i rëndësishëm, ndërsa në raste të përkeqësimit të rëndë ose shkëputjes së retinës, kryhet vitrektomia. Kjo procedurë përfshin heqjen kirurgjikale të trupit të vitreusit dhe zëvendësimin e tij të përkohshëm me silikon të lëngshëm, solucione saline ose gaz. Fotokoagulimi përdoret për trajtimin e shqyerjeve retinale ose sëmundjeve vaskulare proliferative të retinës.
Hemorragjia subhialoide preretinale
Hemorragjia subhialoide preretinale është një grumbullim gjaku midis retinës dhe membranës vitreale të pasme. Shkaqet më të zakonshme përfshijnë mikroangiopatitë ose neovaskularizimin, siç ndodh në retinopatinë diabetike proliferative, si dhe çrregullimet e hemostazës dhe fibrinolizës.
Klinikisht, kjo gjendje paraqitet me shfaqje të papritur të errësirave të zeza në fushën vizive dhe/ose humbje të shikimit. Në disa raste, mund të shoqërohet edhe me hifemë (grumbullim gjaku në dhomën e përparme të syrit). Diagnoza bëhet me ekzaminim me slit lamp, ku hemorragjia shfaqet si një grumbull gjaku i formës së anijes, mirë i kufizuar, në segmentin e pasmë të syrit. Gjaku lokalizohet në hapësirën potenciale midis membranës kufizuese të brendshme dhe retinës. Në rastet kur gjaku mbulon plotësisht segmentin e pasmë të syrit, mund të përdoret ekografia okulare B-skan për të vlerësuar më mirë gjendjen.
Trajtimi përfshin hialoidotominë me lazer, që nënkupton hapjen e membranës hialoide të trupit vitreor përmes shpërndarjes së gjakut me difuzion. Në raste më të rënda, kryhet vitrektomia pars plana, një procedurë kirurgjikale ku xheli vitreor hiqet nga syri duke përdorur instrumente të futura përmes pars planës.
Hiperplazia persistente e vitreusit primar
Hiperplazia persistente e vitreusit primar (PHPV) është prania e indeve embrionale që pengojnë kalimin e dritës drejt pjesës së pasme të syrit. Kjo ndodh për shkak të dështimit të regresionit të sistemit embrional të vitreusit primar dhe vaskularizimit hialoid gjatë zhvillimit të shtatzënisë.
Klinikisht, kjo gjendje paraqitet me leukokori (reflektim i bardhë në beben e syrit), ulje të mprehtësisë vizive deri në humbje të plotë të shikimit dhe mikroftalmi të syrit të prekur. Zakonisht është një gjendje e njëanshme. Diagnoza bëhet përmes ekzaminimit me slit lamp dhe klasifikohet në dy tipe kryesore. Në tipin anterior, ndryshimet në kristalin përfshijnë një membranë të errët që mund të shndërrohet në katarakt membranor, prani të indit retrolental të bardhë me vaskularizim, dhe zhvendosje të vileve të trupit ciliar drejt qendrës, të dukshme në pupil dhe katarakt membranoz. Në tipin posterior mund të ndodhin shkëputja e retinës dhe displazia retinale. Ultrasonografia përdoret kur segmentet e pasme të syrit nuk mund të vlerësohen si duhet për shkak të errësimit të kristalinit.
Trajtimi fokusohet në menaxhimin simptomatik. Komplikimet përfshijnë çrregullime të kullimit të lëngut ujor, që mund të çojnë në glaukomë, shkëputje të retinës dhe hemorragji vitreale. Foshnjat me leukokori duhet të ekzaminohen menjëherë për gjendje që mund të kërcënojnë jetën ose shikimin, si retinoblastoma.
Floaters
Floaters janë depozita në trupin e vitreusit që perceptohen si pika ose strings të lundrueshëm nëpër fushën vizive. Kjo gjendje kap një moshë mbi 50 vjeç dhe është e barabartë tek të dyja gjinitë.
Shkaqet e floaters mund të jenë primare ose sekondare. Floaters primarë janë fibrilat e kolagjenit që origjinojnë brenda trupit të vitreusit, zakonisht për shkak të dobësimit të lidhjes vitreoretinale që çon në shkëputjen e vitreusit posterior, e cila është shkaku më i zakonshëm. Proceset degjenerative si likuidifikimi dhe grumbullimi i fibrilave të kolagjenit gjithashtu mund të kontribuojnë. Faktorët e rrezikut përfshijnë miopinë, sindromën Stickler dhe sindromën Marfan. Floaters sekondarë mund të përfshijnë proteina, amiloid ose mbetje qelizore që vijnë nga jashtë trupit të vitreusit, dhe mund të lidhen me shkëputje retinale, çarjet retinale, hemorragji vitreale, uveit përparme, tumore okulare (si melanomë okulare), ose trupa të huaj intraokularë.
Klinikisht, pacientët mund të perceptojnë errësira në forma të ndryshme dhe madhësi (p.sh., pika, strings, struktura filamentoze) që ndjekin lëvizjet e syrit shpejt dhe lundrojnë ngadalë përmes fushës vizive kur syri është i qetë. Ata kanë tendencën të zhvendosen kur shikohen drejtpërdrejt dhe shfaqen më intensisht në dritë të ndritshme dhe zona njëngjyrëshe (p.sh., letra e bardhë, qielli blu). Simptomat që tregojnë për floaters sekondarë përfshijnë një rritje të papritur të floaters, veçanërisht nëse shoqërohen me fotopsi (flashe dritash) dhe/ose humbje të shikimit, ose shiu i floaters, ku shfaqen shumë floaters të shumtë që perceptohen si pika të zeza.
Diagnoza mund të bëhet përmes ultratingujve okulare, të cilat janë të dobishme për të përjashtuar floaters sekondarë dhe për të kuantifikuar floaters primarë. Ekzaminimi i të gjithë trupit të vitreusit mund të ndihmojë në vlerësimin e ashpërsisë së floaters, që ndonëse nuk kërcënojnë shikimin, mund të shkaktojnë shqetësime vizuale dhe, për pasojë, të ndikojnë në cilësinë e jetës. Diagnoza e sëmundjes që shkakton floaters sekondarë bëhet zakonisht përmes ekzaminimit me slit lamp ose oftalmoskopisë.
Trajtimi për floaters primarë përfshin vëzhgimin dhe qetësimin e pacientit si një hap i parë. Në raste më të rënda, mund të kryhen procedura si vitrektomia ose lazeri vitreolizë. Për floaters sekondarë, trajtimi fokusohet në sëmundjen themelore që shkakton këto simptoma. Rritja e papritur e floaters me fotopsi është një simptomë tipike e shkëputjes akute të vitreusit posterior, që ka rrezik të shkëputjes së retinës dhe çarjen retinale. Shiu i floaters zakonisht tregon praninë e qelizave të lira në vitreus dhe lidhet shpesh me hemorragji vitreale.
Degjenerimi i vitreusit
Degjenerimi i vitreusit përfshin dy kushte të ndryshme: synchysis scintillans (kolesterolosis bulbi) dhe asteroid hyalosis (synchysis nivea).
Synchysis scintillans është një likuidifikim degjenerativ i trupit të vitreusit që shoqërohet me depozita kolesteroli. Kjo gjendje është shumë e rrallë dhe zakonisht shfaqet në mes të moshës së rritur. Ajo mund të ndodhë si rezultat i hemorragjisë kronike të vitreusit. Klinika zakonisht është asimptomatike, por mund të shfaqen “floaters” (që duket si pika ose strings lundruese). Diagnoza bëhet përmes ekzaminimit me slit lamp, ku shfaqen floaters të bardha në dhomën e pasme të syrit që krijojnë një efekt si një top bore. Trajtimi zakonisht nuk është i nevojshëm, por mund të bëhet i nevojshëm nëse ndodhin komplikime, siç është degjenerimi i avancuar dhe kolapsi i trupit të vitreusit, që mund të çojë në shkëputje të vitreusit.
Asteroid hyalosis, gjithashtu një degjenerim i trupit të vitreusit, përfshin opacitetet e vitreusit që janë të shkaktuara nga depozitat e kripërave të kalciumit të yndyrshëm. Shkaku i saktë i kësaj gjendjeje është i panjohur, por shpesh lidhet me diabetin mellitus dhe hiperkolesteroleminë. Klinika gjithashtu është zakonisht asimptomatike, por mund të shfaqen floaters të njëanshëm ose humbje të shikimit. Diagnoza bëhet përmes oftalmoskopisë ose ekzaminimit me slit lamp, ku shihen opacitetet të bardha, të ndritshme dhe me formë rrethore. Trajtimi nuk është i nevojshëm në shumicën e rasteve, pasi kjo gjendje është shpesh asimptomatike. Megjithatë, nëse shikimi është ndikuar ndjeshëm, mund të kërkohet vitrektomia.
Reference:
- Flaxel CJ, Adelman RA, Bailey ST, et al. Posterior Vitreous Detachment, Retinal Breaks, and Lattice Degeneration Preferred Practice Pattern®. Ophthalmology. 2020; 127(1): p.P146-P181.
- Medina CA, Townsend JH, Singh AD. Manual of Retinal Diseases. Springer; 2016
- John P. Berdahl and Prithvi Mruthyunjaya. Vitreous Hemorrhage: Diagnosis and Treatment.
