Deluzionet dallohen nga besimet e gabuara në atë që besimet deluzionale mbeten të pandryshuara edhe përpara dëshmive të qarta dhe të arsyeshme që kundërshtojnë ato; ky dallim ndonjëherë është i vështirë për t’u bërë kur besimet janë më të besueshme (p.sh., besimi se një bashkëshort është jobesnik). Çrregullimi deluzional dallohet nga skizofrenia nga prania e deluzioneve pa asnjë simptomë tjetër psikotike (p.sh., halucinacione, të folur ose sjellje e çorganizuar, simptoma negative). Deluzionet mund të jenë:

– Jo-bizare: Ato përfshijnë situata që mund të ndodhin në realitet, si të ndjekurit, helmimi, infektimi, dashuria në distancë, ose mashtrimi nga bashkëshorti ose dashuri.
– Bizare: Ato përfshijnë situata të paarsyeshme, si besimi se dikush i ka hequr organet e brendshme pa lënë gjurmë.

Ndryshe nga skizofrenia, çrregullimi deluzional është relativisht i rrallë. Fillimi zakonisht ndodh në moshën e mesme ose të vonshme të rritur. Funksionimi psikosocial nuk është aq i dëmtuar sa në skizofreni, dhe shqetësimet zakonisht lindin drejtpërdrejt nga besimi deluzional. Kur çrregullimi deluzional ndodh tek pacientët e moshuar, nganjëherë quhet **parafreni**. Mund të koekzistojë me demencë të lehtë. Mjeku duhet të jetë i kujdesshëm për të dalluar deluzionet nga abuzimi i të moshuarve të raportuar nga një pacient i moshuar me demencë të lehtë.

Simptomat dhe Shenjat e Çrregullimit Deluzional

Çrregullimi deluzional mund të burrojë nga një çrregullim i personalitetit paranoid të ekzistuar më parë. Tek këta njerëz, një mosbesim dhe dyshim i përhapur ndaj të tjerëve dhe motiveve të tyre fillon në rini të hershme dhe zgjat gjatë gjithë jetës.

Simptomat e hershme mund të përfshijnë:
– Ndjenjën e të qenit shfrytëzuar,
– Shqetësim për besnikërinë ose besueshmërinë e miqve,
– Prirja për t’i dhënë kuptim kërcënues komenteve ose ngjarjeve të parëndësishme,
– Mbajtja e ziliave për një kohë të gjatë,
– Gatishmëria për t’u përgjigjur ndaj ofendimeve të perceptuara.

Ekzistojnë disa nëntipe të çrregullimit deluzional:

1. Erotomanik: Pacientët besojnë se një person tjetër është i dashuruar me ta. Përpjekjet për të kontaktuar objektin e deluzionit përmes telefonatave, letrave, vëzhgimit ose ndjekjes janë të zakonshme. Njerëzit me këtë nëntip mund të kenë konflikte me ligjin për shkak të kësaj sjelljeje.
2. Madhështor: Pacientët besojnë se kanë një talent të madh ose kanë bërë një zbulim të rëndësishëm.
3. Xheloz: Pacientët besojnë se bashkëshorti ose dashuria e tyre është jobesnik. Ky besim bazohet në konkluzione të pasakta të mbështetura nga dëshmi të dyshimta. Ata mund të përdorin dhunë fizike.
4. Përndjekës: Pacientët besojnë se po komplotohen kundër tyre, spiunohen, keqtrajtohen ose ngacmohen. Ata mund të përpiqen vazhdimisht të marrin drejtësi duke u drejtuar gjykatave dhe agjencive qeveritare dhe mund të përdorin dhunë si hakmarrje për përndjekjen e imagjinuar.
5. Somatik: Deluzioni lidhet me një funksion të trupit; p.sh., pacientët besojnë se kanë një deformitet fizik, erë të keqe ose parazitë.

Sjellja e pacientëve nuk është dukshëm e çuditshme, dhe përveç pasojave të mundshme të deluzioneve të tyre (p.sh., izolim social, stigmatizim, vështirësi martesore ose pune), funksionimi i pacientëve nuk është thelbësisht i dëmtuar.

Diagnoza e Çrregullimit Deluzional

Diagnoza bazohet kryesisht në:
– Vlerësimin klinik,
– Marrjen e një historiku të hollësishëm,
– Përjashtimin e gjendjeve të tjera specifike që shoqërohen me deluzione (p.sh., përdorimi i substancave, sëmundja e Alzheimer-it, epilepsia, çrregullimi obsesiv-kompulsiv, delir, çrregullime të tjera të spektrit të skizofrenisë). Vlerësimi i rrezikut të rrezikshmërisë, veçanërisht në masën në të cilën pacientët janë të gatshëm të veprojnë sipas deluzionit të tyre, është shumë i rëndësishëm.

Prognoza për Çrregullimin Deluzional

Çrregullimi deluzional zakonisht nuk çon në dëmtim të rëndë ose ndryshime në personalitet, por shqetësimet deluzionale mund të përparojnë gradualisht. Shumica e pacientëve mund të vazhdojnë të punojnë për sa kohë që puna e tyre nuk përfshin gjëra që lidhen me deluzionet e tyre.

Trajtimi i Çrregullimit Deluzional

Trajtimi synon:
– Vendosjen e një marrëdhënieje efektive mjek-pacient,
– Menaxhimin e komplikimeve,
– Përdorimin e antipsikotikëve në disa raste.

Mungesa e thellë e njohjes është një sfidë për trajtimin. Nëse pacientët vlerësohen si të rrezikshëm, mund të kërkohet hospitalizimi. Nuk ka të dhëna të mjaftueshme për të mbështetur përdorimin e ndonjë ilaçi specifik, megjithëse antipsikotikët ndonjëherë i shtypin simptomat. Një qëllim afatgjatë i trajtimit është zhvendosja e fokusit të pacientit nga deluzioni drejt një zone më konstruktive dhe kënaqëse, e cila është e vështirë por e arsyeshme.